Хүний махан идэштэн Яли омог

Хүний махан идэштэн Яли омог

Хүний махан идэштэн омог аймгийн хүмүүс төрсөн эцгээ нас барсных нь дараа биеийг нь хувааж иддэг байна. Ингэснээр эцгийнхээ сүнсийг үр хүүхэд нь болж, эргэн төрнө гэдэгт итгэдэг ажээ.

Өнөөдөр, дэлхий дээрх хамгийн каннибал үндэстэн нь Индонези улс гэж үздэг бөгөөд хүний махаар хооллодог овог аймаг дэлхий дээр ердөө гуравхан байдаг нь Яли, Вануату болон Карафаи гурав юм.

 Карафаи буюу “Модны хүмүүс” гэгддэг овог нь хамгийн харгист тооцогддог. Тэд бусад овог аймгийн дайчид, төөрсөн жуулчдаас гадна өөрсдийн нас барсан ахан дүүсийн махыг иддэг байна. Тэд оромжоо модон дээр барьдаг учраас (сүүлчийн гурван зураг дээрээс олж хараарай) “Модны хүмүүс” гэдэг нэр авчээ. Вануату омог нь гэрэл зурагчдыг иддэггүй тул харьцангуй нөхөрсөгт тооцогддог. Харин Яли омгийн эмэгтэйчүүд идсэн хүн болгоныхоо тоогоор тасархай хуруунуудыг нь зүүлт болгон хүзүүгээ чимдэг заншилтай.

Тэд хүний биеийн толгой, хэл, хацар, эрүүний арьс, тархи, бөөрний, зүрх, алганы мах зэргийг хамгийн амттайд тооцдог байжээ.

Борнео дахь хүний махаар хооллосон хамгийн сүүлчийн тохиолдол нь 20 болон 21-р зууны зааг дээр гарсан байна. Тэр үед Индонезийн эрх баригчид Ява болон Мадураас шилжин ирсэн хүмүүсээс бүрдсэн арлын оршин суугчдыг колончлохыг оролджээ. Харамсалтай нь эрх баригчдын даалгаврыг биелүүлэхээр очсон цэргүүд омгийнхны хоол хүнсэнд хэрэглэгдэж дууссан байна. Мөн Суматра арлын оршин суугчид эцсийн мөч хүртлээ үхэх ялтай гэмт хэрэгтэн болон цаашид амьдрах найдлагагүй өвгөд хөгшдөөрөө хооллодог байжээ.

Суматра болон тэр хавийн олон арал дээрхи хүний махаар хооллох явдал нь “Индонезийн эрх чөлөөний эцэг” төдийгүй цэргийн удирдагч Сукарно –гийн үйл хэргийн үр дүнд бүрэлдсэн гэж үздэг. Түүнчлэн Индонезийн Шинэ Гвиней  дэхь Ириан Жай арлын нөхцөл байдал ч үүнээс хамааралтай. Тэндэхийн омгууд хүний маханд шунан дурладаг бөгөөд байж боломгүй харгис хэрцгий араншинтай байсныг гэрчүүд тэмдэглэсэн байна.

Тэр тусмаа хүний элэг, шодой, хамар, хэл, өгзөг, хөлийн ул, хөх зэргийг хамгийн ихээр амтархан “хүртдэг” байжээ. Шинэ Гвиней арлын дорнод хэсэг дэхь тусгаар тогтносон Папуа улсад харин  өнөөг хүртэл оршсоор байгаа хүний махаар хооллодог омог нь цагийн цагт хамгийн энэрэнгүй нь байсаар ирсэн байна.

Ингээд Яли омгийн талаар товч танилцуулая.

Яли омог нь Папау Шинэ Гвинейн нэг жижиг омог юм. Энэхүү омгийг 1961 онд олж нээжээ. Тэд Папаугийн хүн оршин суудаггүй өндөр уулын бүсэд аж төрдөг байна. Хүн хүрэх боломж тун хэцүү бүс нутагт аж төрдөг махчин омгийн хожуу нээсэн гэж үздэг.

Яли омгийн түүх

Папау Яли омог нь Шинэ Гвинейн хүний махаар хооллодог омог аймгуудаас хэрцгий, айдас төрүүлэм омог аж.

Биеийн хэмжээний хувьд давжаа биетэй бөгөөд насанд хүрсэн эрчүүд нь 150 см-ээс өндөргүй байдаг. Энэ омгийнхон хүний гавал цуглуулагчид биш бөгөөд дайснуудаа ихээхэн хүндэтгэлтэй үздэг байжээ. Яли омгийнхон бие биенийдээ төдийлөн зочилдоггүй аж. Тиймээс хөндий бүр нь тус тусын хэлээр хоорондоо ярилцдаг байна. Дайчин омгийнхон дайснуудынхаа биеийн тэр бүр идээд байдаггүй, заримдаа хүндэтгэл үзүүлэн цогцосыг нь чандарлан агаарт хийсгэдэг уламжлалтай. Тэд хэдийгээр зарим зүйлд хэрцгий ч өш хонзонгоор бус хүнсэндээ хэрэглэхээр хөрш омгууд руугаа дайрах үе ч байна.

Яли омгийн соёл

Яли омгийн соёл

Энэ омгийнхон оромжоо хулсны навч зэргээр халхалсан урцанд аж төрдөг. Эмэгтэйчүүд болон эрчүүд нь тус тусдаа амьдардаг байна. Тэд нийтээр байх өөр өөрсдийн тусдаа урц босгон аж төрдөг.

Эрчүүдийн хувьд хулсаар хийсэн уламжлалт банзал өмсдөг. Түүнчлэн энэ банзал нь урдаа бэлэг эрхтэний хоолой гэх жимсний модоор хийсэн урт нарийн мод холбосон аж.

Харин эмэгтэйчүүдийн хувьд сүрлээр хийсэн банзал өмсдөг байна. Сүрлэн банзалын хувьд дан байвал охинд өмсүүлдэг бөгөөд дөрвөн жил тутамд нэг сүрлэн банзал гадуур нь бүрж, нийтдээ 4 давхар болвол энэ нь тухайн эмэгтэй нас биед хүрч, гэрлэх боллоо гэсэн дохио аж.

amanguliin.blogger.com

МОНГОЛЫН ХАМГИЙН ХАМГИЙН

1.Манай орны ой хөвчийн моддын дотроос хамгийн өндөр мод ямар нэртэй вэ ?

Монгол орны хамгийн өндөр мод нь ЖОДОО юм. Энэ нь үнэхээр ойн чимэг, гоо үзэсгэлэн бүрдсэн мөнх ногоон шилмүүст мод бөгөөд Сэлэнгэ аймагийн Ерөө, Бугантын хөвч тайгад элбэг ургадаг.
Жодоо модны  мөчрөөс Эфирийн тос ялгаруулаж авдаг юм.
Манайд ургадаг Сибирь Жодоо нь өндрөөрөө 24 - 26 м, цээжийн өндөр дэх ишний бүдүүн нь 40 - 42 см болно.Тохиромжтой нөхцөлд 37 - 38м өндөр, 60 - 80см хүртэл бүдүүн байх нь элбэг.
Жодоо мод нь 300 орчим  жилийн настай бөгөөд 40 - 50 наснаас эхэлэн 200 нас хүрсэн хойноо ч үрээ өгсөөр байдаг юм.


2.Монгол оронд байдаг хамгийн том амьтан юу вэ?

Манай орны ойн туурайтан болох зэрлэг хөхтөний дотор хамгийн том нь Баавгай гэж зарим хүн бодож магадгүй. Гэхдээ хамгийн том нь Хандгай юм.
Биеийн урт 220 - 300см
Сэрвээний өндөр 170 - 230 см
Амьдын жил  300 - 500 кг байдаг.

Түүний хөл урт,  хүзүү богино, толгой нь том, эрүүн дороосоо унжсан сахалтай юм. Ихэвчлэн  Хөвсгөл нутагт тухайлбал Рэнчинлхүмбэ, Улаан - Уул, Цагаан Үүр Чандмань өндөр сумын нутагт тархсан юм.
Хандгай усанд сэлэхдээ сайн бөгөөд бүр усны шумбан орж, усны ургамал цуглуулан иддэг амьтан гэдэг.





















3.Монголын жигүүртнээс хамгийн өндөрт нисдэг шувуу ?

Монголын жигүүртнээс хамгийн өндөрт нисдэг шувуу бол Ёл юм.
Ёл нь 7500 м өндөрт нисч чадна.

Төрийн сүлд

Монгол ард түмэн хэзээнээс төрийн сүлдийг дээдлэн хүндэлж ирсэн эрхэм заншилтай. Төрийн сүлд бол улс гүрнийг төлөөлсөн гүн утгатай хэмээн үздэгээс тийнхүү дээдэлдэг болжээ.
Аливаа улсын сулд тэмдэг нь тухайн улс гүрний   түүхэн хөгжил, үндэсний онцлог, газар орны баялаг зэргийг илэрхийлдэг юм.
Монгол газар эртнээс тогтнож ирсэн олон улс гүрэн өөр өөрийн сүлд тугийг бүтээж ирсэн байна.
Монгол нутагт 2000 жилийн тэртээ анхны төр улсыг байгуулсан Хүннүчүүд Нар,Сар, Гал, Буга гөрөөсний дүрстэй туг сүлд хэрэглэж  байжээ.Энэ бол Монголчуудын хамгийн эртний төрийн сүлд юм.
Монголчууд уг сүлд тугийг уламжлан 13 зууны үед Тонголын нэгдсэн тулгуур төр мандахад залгамжлан хэрэглэжээ. Монгол хэлнээ сүлд гэдэг нь сүр, жавхлан,хүчийн чадал амин гол гэсэн утагтай үг юм.
Монголын төрийн уламжлалт сүлд тугийг Ялгуух сүлд гэх бөгөөд тэр нь цагаан,хар, алаг гэсэн ялгавартай байжээ.
Цагаан сүлд хэмээгч нь цагаан адууны дэл сүүлээр манжилага хийсэн хялгасан туг юм.
Энэ нь голдоо нэг том сүлд бөгөөд түүнийг тойруулсан найман бага тунаас бүрэлддэг  тул Есөн Хөлт Цагаан сүлд гэж нэрлэх болсон байна.Туг сүлдний дээр нь оройдоо алтан шаргал төмрөөр урласан галтай гурван үзүүрт ган сэрээтэй. түүний доорх  дүүрэг царнаас доош  нь цагаан хялгасан гөхлийг наян нэгэн нүхнээс нарийхан зүссэн ямааны арьсан сураар бэхэлсэн байдаг. Гол сүлдийг тойруулсан Найман дагалт сүлдийг нь Элч сүлд гэдэг.
Эртний Монгол төрийн ёсонд Есөн цагаан сүлдээ босгож эзэн хааныг ширээнд нь залгадаг заншилтай байв.
Цагаан сүлдийн оройн гурван дөлт гал хийгээд нар, сар нь мөнхжингийн утагтай юм.
Чингис болон Цагаадай хааны цагаан сүлд эдүүгээ Улаанбаатар хот дахь Улсын төв музейд  хадгалагдаж байна.
Мөн эртний Монголын цэргийн сүлд нь дөрвөн хөлт Хар сүлд гэж байв.Уг сүлдийг цэрэг дайны явдалд хэрэглэх учир дайсныг айлгах догшин зүс болох хар өнгийн хялгасаар хийжээ. Хар сүлдний орой нь жадны хэлбэртэй, нэг тохой шахам урт, хоёр талдаа иртэй, голоороо зузаан, дороо онгитой төмөр юм.
Хар сүлдийг чулуун мэлхий дээр суурилуудаг юм.

Дэлхийн хамгийн гүн нуур

Оросын Өмнөд хэсэгт орших Байгал нь дэлхийн хамгийн гүн нуур юм. Энэ нь 5314 тохой (1637 метер)бөгөөд түүний ёроол нь далайн түвшинөөс доош 4215 тохой буюу 1285 метрт оршдог. Энэ том нуур нь нэг жилд ойролцоогоор 1 инч буюу 2.5 см-ээр тэлэн томорч байдаг эх газрын идэвхитэй рифтийн бүсэнд оршдог юм.

Кратар нуурын сансрын зураг:

Монголын хамгийн гүн нуур

Харин дашрамд дурьдахад Монголын хамгийн гүн нуур Хөвсгөл нуур бөгөөд хамгийн гүн хэсэгтэй 267,2 м бөгөөд Төв Азид хамгийн гүн нуур билээ. Нуурын амьдрал 50 м хүртлэх гүнд зонхилж 200 м-ээс цааших гүнд мөнхийн харанхуй байдаг.